Het is weer eens tijd voor een nieuwe blog. En omdat het vakantie is dit keer over een op het eerste gezicht licht verteerbaar vakantie onderwerp bij uitstek: de tongzoen. Die gemakkelijke verteerbaarheid weerhoudt serieuze wetenschappers er evenwel niet van zich ermee bezig te houden, zoals twee Deense archeologen. Zij schreven in Science dat de tongzoen al minstens 5.000 jaar oud moet zijn. Dat blijkt onder meer uit het bijna 4.000 jaar oude kleitablet in het bovenste deel van de foto. Verder zijn er ook berichten in spijkerschrift uit Mesopotamië van 5.000 jaar oud die daarop wijzen. Als je het artikel wilt lezen klik dan op onderstaande link: https://www.science.org/doi/10.1126/science.adf0512 Mensen tongzoenen dus al 5.000 jaar. Zou het?

Mensapen kussen ook

Zeer waarschijnlijk niet. Mensapen kussen namelijk ook en wel dat het een lieve lust is. Orang oetans, gorilla’s en chimpansees, ze kussen allemaal, net als wij. Dit vindt bij al die soorten waarschijnlijk zijn oorsprong in het voorkauwen van voedsel. Net als mensen ontwikkelen de andere leden van onze familieleden pas geruime tijd na de geboorte een melkgebit. In de tussentijd en ook nog enkele jaren daarna wordt het kind door de moeder gezoogd. De overgang naar vast voedsel wordt door de moeder vergemakkelijkt door het voedsel letterlijk voor te kauwen. Zo leert het kind niet alleen welk voedsel geschikt is, maar went het ook geleidelijk aan de smaken en de noodzaak zelf te kauwen. Onze eigen voorouders deden dat vermoedelijk ook en hoogstwaarschijnlijk zijn ze daar pas zeer kortgeleden mee gestopt. Onze nog altijd gangbare uitdrukking “iets voorkauwen” duidt daar nog altijd op. Wij gebruiken die uitdrukking nu in overdrachtelijke zin, maar oorspronkelijk moest het letterlijk worden genomen. Voedseloverdracht van mond tot mond is een uiterst intieme handeling die alleen mogelijk is als er een goede band tussen moeder en kind bestaat. Een kus is eveneens intiem en lijkt erop. Alleen is de voedseloverdracht verdwenen. Wat rest is een rituele intieme handeling waarmee mensapen genegenheid uitdrukken. Een echte familietrek dus.

Bonobo’s en mensen

Mensen gaan daarin nog een stapje verder. Bij ons is de kus geëvolueerd tot een seksuele handeling. Daarin is de mens alweer niet alleen. Bonobo’s, de zustersoort van chimpansees die bij benadering ongeveer 1 miljoen jaar bestaat, tongzoenen er net als wij lustig op los en genieten er duidelijk van. Met allerlei seksuele handelingen lossen deze dieren problemen op en nemen ze spanningen weg. De tongzoen maakt heel nadrukkelijk deel uit van hun seksuele repertoire.

Tongzoenen, al sinds mensenheugenis

Hieruit kunnen we afleiden dat de menselijke tongzoen zeer oud moet zijn. Hoe oud precies is met geen mogelijkheid te zeggen, maar enkele miljoenen jaren ligt het meest voor de hand. Waarom?

De ouderdom van de menselijke monogame relatie biedt daarvoor een aanknopingspunt. In 400.000 GENERATIES kun je lezen dat die al 7 miljoen jaar geleden moet zijn ontstaan en altijd een serieel en vooral ook seksueel karakter moet hebben gehad. Monogame relaties vragen om empathie en zorg voor elkaar en niet zozeer om geweld. Het agressieve gedrag dat zo kenmerkend is voor chimpansees, waarmee wij een gemeenschappelijke voorouder delen, is bij ons dan ook naar de achtergrond verdwenen. In plaats daarvan kwam verbindend en vooral verzoenend (waar zou die term vandaan komen?) gedrag. Je zou het niet altijd zeggen als je het nieuws volgt, maar toch is dit zo. Hieruit kan worden afgeleid dat mensen mogelijk al 7 miljoen jaar lang tongzoenen als een vast onderdeel van gedrag dat helpt de seksuele band te versterken.

Bewijs of niet

Maar een afleiding is natuurlijk niet hetzelfde als bewijs. Wat dat betreft is het Mesopotamische kleitablet sterker, het toont onomstotelijk aan dat mensen 5.000 jaar geleden tongzoenden. Redeneren we (bio)logisch, dan is 7 miljoen jaar echter waarschijnlijker. Wat minder lang geleden is zeer wel mogelijk, maar het is uiterst onwaarschijnlijk dat het pas 5 duizend jaar geleden gangbaar werd. Dat zou namelijk betekenen dat het er 7 miljoen jaar niet was, terwijl er wel selectiedruk voor aanwezig was. Uiterst ongeloofwaardig. De afleiding is dus waarschijnlijker dan het bewijs.

Wetenschapsfilosofie

Wat leert ons dit? Eigenlijk komen we nu op het vlak van de wetenschapsfilosofie. Hoe kunnen we weten wat waar is? Zoals de tongzoen ons leert is dat genuanceerd. Lastig in deze tijd van snelle one-liners, maar het is niet anders. Een poging dit te verduidelijken. Bewijs moet worden verlangd in de natuur en scheikunde en ook in de microbiologie. Waarom is dat zo? Omdat materie in die drie gevallen aan de basis staat van de verschijnselen die we waarnemen. Materie kan in het lab worden bestudeerd en experimenten kunnen eindeloos onder gecontroleerde omstandigheden worden herhaald. Ziedaar de keiharde exacte basis onder die wetenschappen. Voor veel andere takken van wetenschap ligt dat anders. Zoals in de wetenschap die de geschiedenis van het leven wil reconstrueren. Die evolutie heeft zich maar eenmaal voorgedaan, nam miljoenen jaren in beslag en kan onmogelijk onder gecontroleerde omstandigheden worden overgedaan. Wat dan rest is logisch redeneren en maximaal gebruik maken van alle aanwijzingen die er zijn uit alle disciplines die een bijdrage kunnen leveren. Kijken we met deze blik naar het kleitablet uit Mesopotamië, dan is dat vooral een bewijs van onze behoefte uit te beelden wat ons bezighoudt of opwindt, maar veel minder een bewijs van ouderdom van gedrag. Daarvoor zijn niet alleen andere disciplines nodig, maar vooral een bredere blik. In 400.000 GENERATIES vindt u die. Lezen dus!

Reageren

Heb je vragen of opmerkingen? Stel ze via het contactformulier op de website. Elke vraag of opmerking is welkom en je krijgt altijd antwoord. Benieuwd naar andere blogs? Bekijk de blogpagina en lees ze allemaal. 

Bestel 400.000 GENERATIES eenvoudig via de knop hieronder. Voor slechts €17,50 heb je het de volgende dag in huis.

400.000 GENERATIES. Het verhaal van ons allemaal.